Een Burnout, wat is dat eigenlijk?
Een Burnout, of overspannenheid in goed Nederlands, duidt op een grote disbalans. Een disbalans tussen aan de ene kant, wat je als mens aan kan, en aan de andere kant wat je te verwerken krijgt of mee maakt in een bepaalde periode. Met als gevolg dat je vooral uitgeput bent.

Wie treft het
Soms treft dit mensen die minder aan kunnen en minder goed om kunnen gaan met problemen of gebeurtenissen. Maar meestal mensen die veel aan kunnen maar doordat de lichamelijke, emotionele en mentale belasting te heftig is, te zwaar is of te lang duurt, raakt men uit balans. Bijvoorbeeld zeer gemotiveerde, hardwerkende, loyale werknemers, werkende moeders die baan, huishouden en de zorg voor kinderen en soms andere familieleden willen combineren. De ik-kan-alles-valkuil. Mensen die graag hun best doen, niet te beroerd zijn extra hard door te werken en niet snel nee zeggen. Ook mensen die hun werk leuk vinden. De werkomgeving is vaak van invloed. Op de werkvloer wordt steeds vaker geëist te multitasken. Maar dat wij kunnen multitasken is volgens Theo Compernolle een mythe. Burnout valt ook wel onder de beroepsziekten.

Stress
Gezonde spanning is goed. Stress ontstaat vaak wanneer men lang onder hoge spanning moet functioneren, maar ook als men te weinig spanning (bijvoorbeeld in het werk) heeft. Overbelasting maar ook onderbelasting veroorzaken stress en werken contraproductief. Een middelmatig niveau van spanning werkt bevorderend op de prestaties. Als men na de stress niet meer goed tot rust komt, door slaap problemen of andere oorzaak, ligt een burnout op de loer.

Welke klachten
Klachten die gepaard gaan met burnout zijn o.a. :
Fase 1. stijfheid, hoofdpijn of slaapproblemen.
Fase 2. Maagklachten, hartklachten, verhoogde hartritme of bloeddruk.
Fase 3. Slaapproblemen verergeren door nachtelijk gepieker met als gevolg chronische vermoeidheid, minder zin in seks.
Fase 4.Gejaagdheid, concentratiestoornis, vergeetachtigheid. Je maakt fouten te wijten aan vluchtigheid en concentratieverlies. Je begint aan jezelf te twijfelen en probeert door nog harder werken alles weer goed te maken.
Fase 5. Frustratie, het gevoel te dweilen met de kraan open.
Fase 6. Ongeduld, onverdraagzaamheid, irritatie. Je bent steeds meer ontevreden over jezelf en de lichamelijke klachten nemen toe.
Fase 7. Je trekt jezelf terug en gaat gesprekken en discussies uit de weg.
Fase 8. Door je gedrag durven anderen je niet meer aan te spreken of hulp aan te bieden. Je hebt dit soms zelf afgewezen.
Fase 9. Gevoel van hulpeloosheid en onmacht overheersen, verplichtingen voelen loodzwaar.
Fase 10. Gevoelens van angst, eenzaamheid, wanhoop zijn permanent aanwezig. Je bent tot niets meer in staat en compleet uitgeput met huilbuien, kortademigheid, transpiratie, overgevoeligheid voor licht of geluid, en rugklachten.

Burnout bouwt zich op. Het begint met burnout klachten in fase 1. Als je er niets aan doet, eindig je in fase 10. De uiteindelijke burnout.

Westers gezien speelt het zenuwstelsel en het hormoonstelsel een grote rol. Door stress wordt het overleving mechanisme ‘vechten of wegrennen’ geactiveerd. Je blijft in opperste staat van alertheid. Cortisol niveau stijgt snel en daalt onvoldoende. De hoeveelheid seks hormonen DHEA zakt omdat in het bijnierschors de bouwstenen voor hormonen, Cholesterol genaamd, op gaan aan de aanmaakt van Cortisol. Het lichaam laat het Adrenaline niveau stijgen. Het sympathisch zenuwstelsel en bijniermerg spelen hierin een hoofdrol. Als deze situatie lang duurt wordt de balans tussen stress en anti stress mechanismen ontregelt en kan er door het opsouperen van hormonen schade ontstaan. Dit is een lichamelijk proces, dat bij iedereen gaat spelen, ongeacht wie je bent. Je weerbaarheid bepaalt alleen hoe lang je dit volhoudt.
Als je in dit kader boeken leest over een bijnier uitputting is het ook een ‘feest’ van herkenning.

De Chinese Geneeswijze
Overbelasting en langdurige emoties kunnen naast leeftijd, geslacht en een eventueel constitutionele zwakte (je Jing) oorzaak zijn van een uiteindelijke Burnout. Overwerk, te veel en te lang werken met onvoldoende rust of overbelasting door excessieve inspanning schaadt het lichaam. Emoties kunnen ziek maken als ze langdurig worden onderdrukt, excessief zijn of ontkent. Woede en frustratie laten Qi stijgen, piekeren en zorgen stagneert Qi, verdriet consumeert Qi en angst doet Qi dalen. Bij een opeenstapeling ontstaat er een gevaarlijke mix.

Vanuit de Yin en Yang theorie kun je stellen dat bij Burnout zowel nier Yin als Yang leegte aanwezig is. Er is sprake van Qi en bloed stagnatie en leegte. Als je via de 5 elementen theorie naar de klachten van een burnout kijkt, zie je op basis van de verschillende typerende klachten een domino effect aan elementen die uit balans raken. In fase 1 zie je uitingen van het Hout element in de vorm van lever Qi en bloed gerelateerde klachten. Daarna volgt het Vuur en Aarde element met problemen aan hart en maag. Als het Vuur element is aangedaan krijg je last van hart gerelateerde problemen. Wanneer het aarde element is aangedaan uit dit zich ook in overmatig piekeren. Waarna dan snel tekenen van het Water element aan de orde komen. Doordat de hormoonhuishouding danig van streek is, heb je vaak minder zin in seks. Alles verergert in fase 4 en het elementenrondje gaat steeds verder uit balans. Als dan ook het Metaal element helemaal uit balans is barst je in huilen uit. Ten slotte krijg je te kampen met angsten die een teken zijn van het Water element uit balans. Angsten kunnen ook aan het begin van een burnout een grote rol spelen. Angst om je baan te verliezen, om niet goed genoeg bevonden te worden of angstgevoelens door een disbalans in de nieren.
Vanuit de Chinese Geneeswijze, moeten we dan het hele systeem weer op zien te bouwen. Dit kan o.a. door voeding, acupunctuur, TuiNa massage therapie, aanpassing in de lifestyle. Een HandsOn Qi plan kan uitkomst bieden. Bij acupunctuur of TuiNa kan het NADA protocol ook onderdeel uit maken van de behandeling.

Wat kun je er zelf aan doen
Als je al het idee hebt dat je je leven wilt veranderen of al burnout klachten krijgt, reserveer dan als eerste ‘me-time’ in je agenda. Leer bijtanken en te herstellen. Door te wandelen, een leuke bezigheid te doen of ga naar de sauna, yogales, meditatie, mindfulness of zwemmen. Stop met intensieve sport.
Zoek eventueel hulp bij een psycholoog of -therapeut. Besteed tijd om te zien welke patronen hebben geleid tot deze klachten en doorbreek ze.

Maak een aanvalsplan bijv. bekijk je belasting, stel een maximale belasting vast. Ga na voor welke zaken je wel en niet verantwoordelijk wilt zijn of gedeeltelijk. Stel vast wie je om hulp gaat vragen. Wat doe je als mensen geërgerd of beledigd reageren op je afwijzing. Bekijk welke taken je kunt delegeren, van welke taken je direct afstand wilt nemen en welke op de langere termijn.

Maak tot do lijsten van alle werkzaamheden die de aankomende week gedaan moeten worden. Nummer ze dan op volgorde van urgentie of belangrijkheid. Maak een hoofdlijst van 5 per dag en zet daarbij een realistische begin en geschatte eindtijd. Houd 30% buffertijd aan voor onverwachte zaken. Werk per dag de punten 1 voor 1 af en pauzeer elke 1,5 uur. Zet eventueel een timer in je mobiel.

Stel wat minder hoge eisen aan jezelf. Vaak kom je tot het inzicht dat wat jij 80% vindt, een ander al als 110% ziet.

Zeg niet overal meer ja op en neem gas terug. Als iemand je vraagt iets te doen, neem eerst de tijd om te zien of het kan. Indien het niet kan, geef aan om welke reden je iets niet kunt doen. Geef vroegtijdig aan als je niet meer beschikbaar bent voor een bepaalde taak. Biedt indien mogelijk een alternatief aan bijvoorbeeld: niet nu maar vanmiddag of morgen of volgende week. Als iemand niet begrijpt wat nee betekent, en dit is heel belangrijk!!!!! blijf toch herhalen en leg uit dat je begrijpt dat iemand hulp nodig heeft, maar dat jij dat op dat moment niet kan bieden.

Laat je niet inpakken door vleierij. Het feit dat je zo goed ergens in bent wil niet zeggen dat jij ook altijd diegene moet zijn die iets moet doen.

Betrek je omgeving bij dit proces, goed communiceren dus. Geen makkelijke opgave maar het is te doen.

Ten slotte. Het is belangrijk zo snel mogelijk gas terug te nemen als je burnout klachten herkent. Laat het niet oplopen tot de doorslag fase 10. Dit beïnvloedt de lengte van het herstelproces dat soms jaren kan duren. Carolien Hamming van het Centrum voor Stressmanagement bewerkte een onderzoek van Sonja van Zweden in een goed leesbaar artikel waarin ze uitlegt waarom het herstel zo lang kan duren.

Ik heb dit stukje geschreven op basis van eigen ervaringen en verschillende boeken en artikelen.

Burnout, geluk bij een ongeluk?